Renske Hofman (32) komt op voor kansarme kinderen overal ter wereld. Via theater- en muziekproducties probeert zij hen een betere toekomst te geven.
“Mijn eerste keer in Afrika was heel emotioneel. In de voorgaande periode was er veel gebeurd in mijn leven. Ik had mijn baan opgezegd, een kersverse stichting in het leven geroepen en ging nu voor ‘het eggie’ naar Afrika. Het Afrika uit de boekjes van school, van de tv waar alles droog en dor is. Maar ook van de blije gezichten, van de muziek en van het ritme. Ik had tranen in mijn ogen toen we landden. Ik was geraakt door het idee dat ik er echt was en dat het allemaal echt gebeurde.
Omdat onze theaterstichting een uitwisselingsproject had georganiseerd, kwam ik met een club Nederlandse schoolkinderen naar Namibië. Toen we door de douane liepen, stond daar onverwacht de eerste groep Afrikaanse kinderen met wie ik ging werken. Die – zo bleek – een welkomstlied voor ons hadden ingestudeerd. Het was zo mooi, zo muzikaal, zo recht uit het hart. Toen hield ik het niet meer; tranen met tuiten heb ik gehuild. De kinderen snapten er helemaal niets van. Gelukkig zongen ze gewoon door.
Na die eerste ontmoeting gingen we met z’n allen in de bus naar ons project in Gobabis. De blanke en de donkere kinderen zaten kriskras door elkaar. Iedereen was druk aan het praten, lachen, onderzoeken. Ik werd er stil van. Het besef dat wij dit bewerkstelligd hadden. Het idee dat dit mijn leven was, en niet een droom of gewoon een mooie vakantie. En dat dit nog maar het begin was. Dat voelde heel goed.
Een paar maanden daarvoor was ik gestopt mijn baan in het mbo. Ik had een aantal jaar met plezier in het onderwijs gewerkt, maar op een gegeven moment was de koek op. Omdat theater wel heel belangrijk was op de SPW-opleiding waar ik werkte, heb ik het daar uiteindelijk nog 7 jaar als dramadocent volgehouden. Toch miste ik de inspiratie. Mijn werk bracht me geen voldoening meer. Ik voelde dat er meer in me zat, dat ik meer te bieden had. Ik hield ontzettend van reizen, van andere culturen. Ik had ooit eens een prachtige reis door Thailand gemaakt. Toen ik daar was, begon het te kriebelen. Ik wilde creatief bezig gaan met de jongeren daar. Ik kreeg de behoefte om ze te helpen bij hun ontwikkeling. Dát was mijn passie.
In diezelfde periode kwam Marieke de Lange, mijn studiemaatje van het hbo, terug van haar reis door Namibië. Daar had ze twee theaterproducties gemaakt met Afrikaanse schoolkinderen. Marieke werd gegrepen door de straatkinderen daar. Jongens die werden uitgekotst door hun gemeenschap. Voor deze kinderen was het stelen en bedelen, of de dood. Marieke had het gevoel dat er meer in deze jongens zat. Als ze maar de káns kregen om zich te ontplooien. Net zoals wij die kans hadden gehad tijdens onze jeugd. Marieke haar enthousiasme wakkerde dat van mij aan. Dit was wat ik wilde! En zo richtten we drie jaar geleden Ubuntu Theatre Organisation op. Gebaseerd op de Afrikaanse uitdrukking ubuntu: mens zijn doe je samen. Binnen een mum van tijd hadden we onze missie, visie en doelstellingen op tafel. Ik nam ontslag op het mbo, en ging verder met het onzekere bestaan als mededirecteur van onze internationale theaterstichting.
Mijn eerste productie met Ubuntu was in 2006 in Ankara. Daar maakten we een voorstelling met kinderen uit een achterstandswijk. De show ging over liefde, dromen en kleur. Ankara is namelijk een grauwe stad. Dus wilden we de stad wat meer kleur geven. Na drie maanden repeteren werd de voorstelling eindelijk gespeeld. Om volop te kunnen genieten, heb ik de eerste keer in mijn eentje in het publiek gezeten, tussen de ouders en de andere kinderen. Ik was apetrots. Omdat ‘mijn’ kinderen met elkaar op het podium stonden, ze hun tekst kenden en elkaar seintjes gaven. Omdat het meisje dat eerst zo verlegen was, nu ineens stond te rappen. Vooral toen de kinderen na afloop met hun enorme glimlach en hand in hand voor het publiek stonden, om het oorverdovende applaus in ontvangst te nemen, voelde ik me ontzettend gelukkig. Familieleden kwamen ons bedanken en vertelden hoe trots ze waren. Een moeder vroeg ons wat we met haar dochter gedaan hadden. Ze deed weer haar best op school, was stukken vrolijker en praatte sinds tijden weer over zichzelf en haar gevoelens.
Toch was de eerste keer dat ik écht werd geraakt door een kind afgelopen februari. Het was de derde keer dat ik naar Namibië ging. Bij aankomst bleek dat één van de jongens in de gevangenis zat: Jacob. Een straatjongen die ik al kende van ons eerste Afrikaanse theaterproject. Jacob had anderhalve maand voor mijn aankomst bier gestolen van een vrachtwagen en was gepakt. Niemand kon hem uit de bajes halen. Zijn vader was al lang geleden overleden. En zijn moeder, zelf iemand die van het bedelen moest rondkomen, kon ook niet voor hem zorgen. Ik heb eens meegemaakt dat ze haar zoon op straat tegenkwam. Het enige wat ze deed, was hem vreselijk uitschelden. Dat heeft toen een ontzettende indruk op mij gemaakt. Zijn eenzaamheid, het afgezonderd zijn, de machteloosheid; ik herkende mezelf soms in hem. Dus toen ik hoorde dat Jacob in de gevangenis zat, ben ik er meteen naartoe gegaan. Want vastzitten in Namibië is een hel. Kinderen worden gewoon tussen de volwassenen geplaatst. En als je nieuw bent of klein worden je dekens van je afgepakt, net als je eten. Maar het ergste van alles is dat ze worden verkracht door oudere jongens of volwassenen. De bewaking doet hier niets aan. Het enige wat ze doen, is je slaan als je klaagt of herrie maakt.
Toen ik Jacob weer ontmoette, herkende ik hem amper. Hij was ontzettend afgevallen. En de blik in zijn ogen was mat: hij leek doodsbang. Toen hij me zag, begon hij hevig huilen. Een half uur lang hebben we daar samen gezeten. Erg heftig. Maar ook heel fijn. Want voor het eerst kreeg ik oprecht contact met hem. Na betaling van zijn borg mocht hij gelukkig met me mee.
Met het werk dat ik nu doe, maak ik echt het verschil. Het verschil tussen wel een kans of geen kans op een betere toekomst is nogal wat. Dat je mag bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van getraumatiseerde kinderen, is heel bijzonder. Eigenlijk ben ik niet alleen theatermaker, maar ook coach en soms bijna therapeut. De kinderen waar we mee werken zijn namelijk beschadigd. Ik probeer om deze kinderen weer terug te zetten in hun kracht. Door ze onder andere met expressielessen te laten ervaren wat hun potentie is, wie ze zijn en – misschien wel het belangrijkste – dát ze er mogen zijn. Ik wil ze laten zien dat ze, ondanks de weinige middelen die er zijn, toch kunnen kiezen voor een eigen toekomst.
Kansen creëren, dat is wat Ubuntu eigenlijk doet. In samenwerking met een lokale partnerorganisatie en lokale docenten. Zodat zij het op kunnen pakken en door kunnen zetten als wij weg zijn. Ubuntu heeft de functie van inspirator. Wij geven de aanzet, de mensen daar maken het af. Of zoals onze documentairemaker Maarten Rens zegt: ‘Wij zwengelen het wiel aan en pas na een tijdje gaat het wiel rollen. Maar als het eenmaal rolt, dan blijft het ook rollen’. Zo gaat een van de shows in Namibië over hoe het is om als kind op straat te leven. Door deze persoonlijke aanpak krijgen de kinderen letterlijk een gezicht in hun gemeenschap. Ze worden weer gezien door de beleidmakers. Hierdoor gaan er inmiddels alweer drie kinderen naar een officiële school. De andere twaalf krijgen via Ubuntu rekenen, Engelse les, drama en voetballen. Verder leren ze lassen en hout bewerken, zodat ze straks hun eigen geld kunnen verdienen. Hierdoor gaan ze minder snel de straat op om te bedelen en komen ze minder gauw in de criminaliteit terecht. Daarom gaat ook al het geld dat we verdienen met onze voorstellingen naar de jongens. Zo leren ze stap voor stap dat er ook een eerlijke manier is om aan geld te komen. Ze moeten inzien dat geld niet zomaar komt, zeker niet in hun land. En doordat ze geld verdienen dankzij hun eigen inzet, krijgen ze tevens hun eigenwaarde weer wat terug. Sommige kinderen lijken het beter op te pakken dan andere, maar de toekomst zal dit uitwijzen.
Natuurlijk heeft dit werk ook minder leuke kanten. Lastig aan dit bestaan vind ik dat je weken van huis bent tijdens een project. Mijn vriend en ik zijn alweer zes jaar bij elkaar. En het gaat heel goed tussen ons. Maar om hem steeds drie maanden per jaar niet te zien, is best pittig. Gelukkig is hij muzikant en kon hij afgelopen keer mee naar Afrika om de cd Chais Chais (Kijk Vooruit) met de boys op te nemen. Zodat ze straks ook daar wat geld mee kunnen verdienen. Daarnaast is het ook akelig om weg te zijn bij grote gebeurtenissen. Een goede vriend van mij is onlangs overleden aan een hersentumor. Heel verdrietig. Maar ik voelde me ontzettend opgelucht dat ik in Nederland was toen het uiteindelijk gebeurde, omdat ik nog afscheid van hem kon nemen.
Verder is het soms lastig om kinderen los te laten. Zoals Wally (14) uit Namibië. Hij is mijn kleine held. Wally heeft geen vader meer, die is dood. Zijn moeder leeft wel en heeft zelfs een baantje als schoonmaakster. Ze heeft alleen geen oog voor hem. Als hij een keer thuiskomt, dan zegt zijn moeder dat ie naar de straat moet om te bedelen omdat ze geen geld heeft. Dat is ongelofelijk. Dat haar zoon ook liefde en aandacht nodig heeft – en dat dit niets kost – kan ze niet bedenken. Je weet ook niet wat er achter zit. Wat deze vrouw heeft meegemaakt waardoor ze zo is. Maar haar zoon is gewoon een ster. Meisjes en zelfs vrouwen zijn gecharmeerd van hem. Hij heeft een hele lieve glimlach en kan geweldig goed dansen en rappen; hij is super getalenteerd. Wally is hopelijk één van de jongens die het verschil gaat maken in Namibië. Tijdens een van de theatershows is hij namelijk gescout door een bekende Afrikaanse producer. Ubuntu is nu in gesprek met de man. Hopelijk krijgt Wally straks zijn eigen platencontract. Door deze kans is hij misschien in staat om straks weer andere straatkinderen te helpen; door ze later ook een kans te bieden. Dat is mijn droom. Dat de kinderen van nu de coaches zijn van de toekomst. Zowel voor hun eigen kinderen als voor de jongeren van de straat.
Meer weten over Ubuntu Theatre Organisation? Ga naar www.ubuntutheatre.org.
Doortje van der Molen 
Recent Comments